بررسی دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ آموزۀ طینت

یکی از آموزه های شیعی که در تفاسیر قرآن دربارۀ آن بحث شده، آموزۀ طینت است. این آموزه تفاوت آدمیان را در آفرینش مطرح می کند و از پیوند ایمان و کفر با طینت آدمیان سخن می گوید. در نگاه اول، این آموزه دال بر سعادت و شقاوت ذاتی انسان و نفی اختیار آدمی در رقم زدن عاقبت خویش و در نتیجه گرایش به جبر است. بسیاری از محدثان و مفسران امامیه به تبیین مفاد این روایات و حل اشکال های آنها پرداخته اند. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان با طرح الگوی جامعی، بر اساس مبانی حکمت صدرایی، به تحلیل محتوایی این آموزه پرداخته است. وی با حمل طینت بر ماده ای زمینی که بدن انسان را می سازد و سپس نفس انسان از آن برمی خیزد؛ تأثیر آن را بر سعادت و شقاوت انسان در حد اقتضا می داند و مستلزم جبر نمی داند. در این مقاله ضمن بیان تحلیل علامه، مبانی آن را تبیین می کنیم و در نهایت، راه حل ارائه شده توسط علامه را برای اشکال های مطرح شده ارزیابی خواهیم کرد.